Table of Contents / Inhoudstafel van deze site
PRIVACY PLEDGE We will not sell or disclose any information about you.
Bijgewerkt op donderdag 14 oktober 1999 / info@datatestlab.com
© Copyright 1997-1999 by DTL bvba, Oud-Turnhout, Belgium Data TestLab® is a registered trademark of DTL bvba, Oud-Turnhout, Belgium Click here to report alleged copyright infringment in this domain

 

Geschiedenis op het Internet
Het Internet als onderzoeksinstrument (1) door Jozef Schildermans (verschenen in Tijdingen uit Leuven nr. 119) (geschreven september 1999, gewijzigd 14/10/99) Het Internet brengt de wereld naar je studeerkamer. Maar hoe nuttig is het Internet als onderzoeksinstrument voor historici? Kun je een deel van je onderzoekswerk vanachter je bureau doen? En zo ja, welk deel is dat dan en wat is de waarde van de informatie die je zo verzamelt? Hoe moet je bovendien verwijzen naar Internet-bronnen? Op deze vragen proberen we in deze en volgende aflevering van Geschiedenis op het Internet een antwoord te geven aan de hand van een concreet onderzoeksproject. Mijn vrouw en ik werken al enkele jaren aan een populariserend boek over de Zuid-Nederlandse keuken in de zeventiende eeuw. Omdat we allebei voltijds werken plus ook nog eens de zorg dragen voor een gezin met drie opgroeiende jongens is het moeilijk om tijd te vinden voor het nodige opzoekwerk. Het is dan ook niet meer dan natuurlijk dat we soms de hulp inroepen van het Internet. Voor ik een aantal voorbeelden geef van onze positieve en negatieve ervaringen is het wellicht nuttig kort iets te zeggen over de inhoud van onze studie. In de Nederlanden bleven er uit de zeventiende eeuw maar twee kookboeken bewaard: in het Zuiden het Koocboec oft Familieren keukenboec van Antwerpenaar Antonius Magirus en in het Noorden De Verstandige Kok, waarvan ook verschillende edities in het Zuiden werden gedrukt. Wij hangen onze studie vooral op aan Magirus, een uniek werkstuk omwille van zijn persoonlijke stijl en vlotte leesbaarheid. Het is niet alleen de bedoeling om Magirus historisch te kaderen, we interpreteren ook verschillende van zijn recepten voor de moderne keuken. Ons werkstuk is dus zowel historische studie als historisch kookboek. Literatuurstudie Bij de voorbereiding van de literatuurstudie is het Internet niet alleen nuttig, maar ook onmisbaar. De catalogussen van alle belangrijke binnen- en buitenlandse bibliotheken kun je raadplegen via het Net. Dat geldt ook voor een aantal archieven (zie de eerste aflevering in deze reeks). De zoek- en navigatiematrix van de K. U. Leuven vormt een goed vertrekpunt voor het vinden van academische bibliotheken op het Internet. Een andere interessante pagina is Belgian Library Catalogues available over the Internet aan de Universiteit Antwerpen. Interessant is dat sommige bibliotheken samenwerken en een gezamenlijke catalogus op het Internet toegankelijk maken. LibisNet bevat de catalogi van een twintigtal Belgische bibliotheken, waaronder die van het Parlement, het KADOC, de K. U. Leuven en Brussel, de Koninklijke Militaire School en de Vlaamse Economische Hogeschool. Oudere gegevens van de bibliotheek van de R.U. Gent en de UCL vind je ook in deze catalogus (deze bibliotheken hebben het netwerk verlaten, waardoor hun catalogusgegevens niet verder worden bijgewerkt). De webinterface van LibisNet laat toe te zoek in indexen, op titel en op termen. Daarbij kun je ook Booleaanse uitdrukkingen gebruiken. Eén en ander wordt duidelijk uitgelegd op de zoekpagina van LibisNet. Op onderwerp kun je bij LibisNet via de webinterface niet zoeken. Met enige creativiteit kun je aan de hand van de publicatietitels toch een en ander terugvinden via deze weg. Ook kun je uitzoeken waar een bepaald werk dat je wilt raadplegen zich bevindt. Telnet Als je wat avontuurlijker bent ingesteld, kun je natuurlijk ook proberen een alternatieve toegangsweg te vinden tot de catalogus van je keuze. Met enig zoeken vind je dan bijvoorbeeld een telnet-, tn3270- of Z39.5-toegang die dikwijls meer mogelijkheden biedt. Maar hiervoor moet je soms wel speciale software installeren. De meeste pc's hebben standaard een telnet-client aan boord, maar een tn3270 terminalemulatieprogramma moet je meestal speciaal downloaden van een sharewaresite of aanschaffen via een softwarewinkel. Soms is de speciale interface toch geschikt gemaakt voor het web en kun je er met een webbrowser aan. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de Z39.5-interface van LibisNet, die wél toelaat om op onderwerp te zoeken (je kunt via deze interface trouwens ook de catalogus van de Library of Congress raadplegen). Veel levert het niet op, maar als we op "culinary history" zoeken vinden we toch één bruikbare verwijzing (die we overigens al kenden). Andere samenwerkingsverbanden zijn Aanet (Universiteit Antwerpen), CIPAL Digitale Bibliotheek (bibliotheken in Antwerpen en Limburg), OVINOB (Oost-Vlaanderen) en WINOB (West-Vlaanderen). Zebra, de uniecatalogus van Aanet, laat bijvoorbeeld wél toe om op onderwerp te zoeken via de webinterface. Je moet dan wel specifiek klikken op de "subject catalogue" en een onderwerp uit de boomstructuur kiezen (je kunt beginnen met "History" en zo verder klikken tot je bij het specifieke onderwerp va je keuze uitkomt). Databanken Wetenschappelijke bibliotheken beschikken natuurlijk over allerlei gespecialiseerde databanken waarin je wel op onderwerp kunt zoeken. Probleem is dat je die meestal ter plaatse moet raadplegen of via het interne netwerk van de instelling waar de databank zich bevindt. Voor ons onderwerp zou het bijvoorbeeld handig zijn om databanken zoals Humanities Index, Social Sciences Citation Index, HinT of International Mediaeval Bibliography vanuit onze luie zetel te kunnen raadplegen. Maar de deur naar deze databanken is omwille van copyrightredenen meestal op slot voor anonieme Internet-gebruikers. Volharding loont hier nochtans, want wat bij de ene bibliotheek niet via het Internet raadpleegbaar is, staat bij de andere gewoon open en bloot op het Net. Neem bijvoorbeeld de Antilope-catalogus, de Belgische uniecatalogus van periodieken. Die is aan de Universiteit Antwerpen gewoon via het Internet raadpleegbaar. Wij wilden een aantal artikels uit Volkskunde plukken en konden via Antilope bepalen in welke bibliotheek we dit tijdschrift konden raadplegen. De website van de centrale bibliotheek van de K. U. Leuven geeft weliswaar een overzicht van alle databanken die beschikbaar zijn en de manier waarop je ze kunt raadplegen, maar je moet individueel op elke databank klikken om de details te weten te komen. Aan de R. U. Gent heeft men dat anders (en we moeten toegeven beter) opgelost. In de Executive Lounge van de Gentse Universiteitsbibliotheek kun je opzoeken welke databanken je via het Internet kunt raadplegen. Eerst gebruik je een filter om de onderwerpen te kiezen waarin je geïnteresseerd bent en daarna kun je de raadplegingswijze filteren. Vervolgens kun je de lijst opvragen van secundaire bronnen, catalogi en primaire bronnen. Internet-databanken Het Internet bevat miljoenen pagina's. Tussen al dat kaf steekt af en toe ook koren, maar om het te vinden volstaat het niet om in een algemene zoekmachine zoals Alta Vista of een index zoals Yahoo te gaan zoeken. Gelukkig bestaan er ook academische zoekmachines en indexen die de informatie streng selecteren. Via de Executive Lounge van de Gentse Universiteitsbibliotheek kun je er een aantal identificeren. Aanvullend en tot besluit geven we hieronder een beperkte lijst van interessante geschiedenisgerelateerde sites. We beginnen met de Oudheid en de Middeleeuwen. Volgende keer vullen we deze lijst nog aan met de Nieuwe en Hedendaagse Tijd en gaan we ook in op de vraag hoe je op een correcte manier naar Internet-bronnen verwijst in artikels en publicaties. Oudheid Argos (Limited Area Search of the Ancient and Medieval Internet). Een zoekmachine die alleen sites doorzoekt die bruikbare informatie bevatten over oude en middeleeuwse geschiedenis. De kwaliteit van de links wordt door eindredacteuren gecontroleerd. Als je in een algemene zoekmachine bijvoorbeeld naar Augustus zoekt dan vind je meer dan honderdduizend verwijzingen. De eerste tien hebben niets te maken met keizer Augustus. Doe hetzelfde in Argos en je krijgt 625 verwijzingen terug die allemaal te maken hebben met keizer Augustus. The Cambridge Classics External Gateway to Humanities Resources. Deze index staat onder redactie van Charles Jones van het Oriental Institute van de Universiteit van Cambridge. De informatie is ingedeeld in zes onderwerpen: literatuur, filosofie, geschiedenis, kunstgeschiedenis en archeologie, linguïstiek en filologie en interdisciplinair onderzoek. De moeite waard, maar niet erg actief bijgehouden (de laatste update toen wij gingen kijken dateerde van 25 mei). The Perseus Project. Een digitale bibliotheek voor de studie van de Griekse Oudheid. Bevat zowel bronnen als secundaire literatuur. Breidt langzaam maar zeker uit naar de Romeinse Oudheid en zelfs naar de Renaissance. Perseus is ook beschikbaar op twee cd-roms (een uit 1992 en een uit 1996; de website is natuurlijk actueler). Middeleeuwen Zie ook Argos hierboven. NetSERF: the Internet Connection for Medieval Resources. Een Yahoo-achtige index van sites over middeleeuwse archeologie, architectuur, beschavingen, cultuur, kunst, geschiedenis enz. The Labyrinth: Resources for Medieval Studies. Een andere Yahoo-achtige index over middeleeuwse studies. Bezoek zeker het gedeelte over Arthuriaanse studies: de ganse sites zal op deze manier opnieuw worden gebouwd, wat het zoeken van informatie zal vergemakkelijken. Internet Medieval Sourcebook. Een enorme en steeds groeiende verzameling van zogenaamde e-teksten (elektronische teksten) uit en over de middeleeuwen onder redactie van Paul Halsall. Als je op zoek bent naar een middeleeuwse bron dan is dit een onmisbare site. Ondertussen vind je er ook middeleeuwse muziek in midi-formaat en elektronische kaarten en afbeeldingen. De site bevat ook Franse en Spaanse bronnen uit de middeleeuwen. ORB (Online Reference Book for Medieval Studies). Een academische site met wetenschappelijke artikels over middeleeuwse geschiedenis die gecontroleerd zijn door minstens twee zogenaamde peer reviewers. Je vindt er ook een aantal artikels over Belgische onderwerpen (zelfs in het Nederlands met een Engelse samenvatting). Voor ons specifieke onderzoeksonderwerp vonden we er bijvoorbeeld de online versie van een artikel van Drs. K. Leenders over het gebruik van boekweit in de lage landen. Dit artikel verscheen eerder in papieren vorm in Geografisch Tijdschrift. Jozef Schildermans URLs Om de tekst niet teveel te ontsieren publiceren we de Universal Resource Locators (URLs) ofwel Internet-adressen onderaan dit artikel. Je kunt ze letterlijk intikken in het adresvak van je webbrowser (bij de meeste browsers kun je het stukje met "http://" gewoon weglaten; dat bespaart weer wat typwerk). Zoek- en navigatiematrix van de K. U. Leuven: http://mailserv.cc.kuleuven.ac.be/se_adv_nl.html Belgian Library Catalogues available over het Internet: http://lib.ua.ac.be/belcat.html LibisNet: http://www.libis.kuleuven.ac.be/libis/ Z39.50 interface voor LibisNet: http://sp05.cc.kuleuven.ac.be/~tlibis1/opacge.htm Antilope: http://lib.ua.ac.be/MAN/ANTILOPEE/ Zebra: http://lib.ua.ac.be/WWWOPAC/wwwopac.html Executive Lounge van de Gentse Universiteitsbibliotheek: http://www.lib.rug.ac.be/n-exec.html Alta Vista: http://www.altavista.com/ Yahoo: http://www.yahoo.com/ The Cambridge Classics External Gateway to Humanities Resources: http://www.classics.cam.ac.uk/Faculty/links.html The Perseus Project: http://www.perseus.tufts.edu/ Argos: http://argos.evansville.edu/ NetSERF: the Internet Connection for Medieval Resources: http://netserf.cua.edu/ Internet Medieval Sourcebook: http://www.fordham.edu/halsall/sbook.html ORB: http://orb.rhodes.edu/ The Labyrinth: Resources for Medieval Studies: http://www.georgetown.edu/labyrinth/ Deel 1 van deze reeks over Archieven http://www.datatestlab.com/gesch1.htm